از مهم ترین موارد در بحث فن بیان، تاکیدات کلامی است. در هنگام سخنرانی و سخنوری باید دانست که برای گفتن هر مطلبی که متشکل از چندین جمله است، قطعا یک جمله وجود دارد که از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد و بار معنایی و عاطفی کلام را به دوش می کشد. بنابراین باید آن جمله را با تاکید بیشتری بیان نمود و به بیان دیگر آن جمله را اکسان گذاشت و آن نسبت به سایر جملات برجسته تر ادا کرد. بدون رعایت قوانین و قواعد آکسان گذاری برخورداری از فن بیان قوی و قدرتمند، امکان پذیر نیست.

 همچنین می بایست این را هم در نظر گرفت که هر جمله ای که گفته می شود متشکل از چندین کلمه می باشد و قطعا از میان کلمات ،کلمه ای وجود دارد که از اهمیت فراوانی نسبت به بار معنایی جمله برخوردار است. پس باید با اکسان گذاری و تاکید کلامی همراه باشد. حتی باید در نظر گرفت که هر کلمه ای که از چندین بخش تشکیل شده است، یک بخش وجود دارد که اهمیت بیشتری دارد و اکسان گذاری روی آن بخش صورت می گیرد و آن بخش یا هجا هنگام تلفظ کلمه با شدت بیشترری ادا می شود.

تشخیص این نکته که اکسان گذاری یا تاکید کلامی بر کدام جمله و یا کدام کلمه و یا کدام حرف واقع شود با سخنران است. البته نه به این معنا که سخنران یا سخنور هرجا که اراده کرد می تواند اکسان گذاری کند، بلکه سخنران در این زمینه دارای اختیارات و البته محدودیت هایی است که مربوط اصول و قواعد اکسان گذاری است. سخنوران می توانند بر اساس دیدگاه و منظرگاهی که در سخنرانی خود دارند، برای انتقال دقیق تر پیام خود از اصول و قواعد اکسان گذاری استفاده کنند. استفاده به جا و مناسب از این قوانین در ریتم و موسیقی کلام  و به عبارت دیگر در روان صحبت کردن سخنوران، تاثیر قابل توجهی دارد.

در افعال ماضی بعید دو آکسال و آکسان وجود دارد

فراموش نکنید که اکسان گذاری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و عدم رعایت اصول و قواعد اکسان گذاری می تواند منجر به تغییر مفهوم سخن شود و پیام اشتباه و نادرست را به مخاطب مخابره کند.

به بخش یا هجایی از کلمه که در انتقال معنای کلمه نقش مهمتری دارد تکیه هجا و به کلمه و یا عبارتی که در ساختار یک جمله نقش کلیدی از نظر انتقال معنا و مفهوم را داشته باشد تکیه کلام گفته می شود. تکیه هجاها و تکیه کلام ها، اکسان می گیرند و با شدت بیشتری تلفظ می شوند که به این عمل برجسته سازی یا آکسان گذاری می گویند.

اکسان گذاری یکی از مهمترین ابزار در فن بیان است که سخنران از آن استفاده می کند تا بتواند متناسب با دیدگاه و منظرگاه  خود، برای انتقال پیام به مخاطب، به لحن درست و دقیق دست پیدا کند. در مقاله آموزش لحن، توضیح داده ام که هدف غایی از فن بیان، رسیدن به لحن درست و دقیق است و لحن درست به معنای تصویرسازی پیام سخنران برای مخاطب از طریق ویژگی های صدا است و تمامی تکنیک های فن بیان از جمله اکسان گذاری در خدمت لحن سخنرانی است.

اگر بای زینت یا تاکید روی افعال بیاید، در هر شش صیغه، تکیه و آکسان در اول کلمه و روی حرف ب قرار میگیرد

در آکسان گذاری باید توجه گردد که نوع جمله چیست و متناسب با نوع جمله است که اکسان به نقش های مختلف مانند فعل، فاعل، مفعول و یا انواع قیدها تعلق می گیرد. به عنوان مثال:

• در جملات خبری اولویت آکسان گذاری معمولا بر روی عملی ست که اتفاق افتاده است: در ساعت 5 حمید به قتل رسیده است
• در جملات پرسشی اولویت آکسان گذاری معمولا بر روی قید زمان و یا مکان می باشد: در ساعت 5 حمید به قتل رسید؟
• در جملات شگفت انگیز و تعجبی اولویت آکسان گذاری بر روی مفعول جمله می باشد: در ساعت 5 حمید به قتل رسید!

در جملات پرسشی اولویت آکسان گذاری معمولا بر روی قید زمان و یا مکان می باشد

راه های اکسان گذاری

• بالا بردن شدت یا قدرت صدا
• بالا بردن اندازه صدا
• استفاده از مکث قبل از تکیه کلام

این سه مورد، مهمترین راهکار آکسان گذاری است. معمولا ما در تکیه هجاها از شدت صدا و در تکیه کلام ها از اندازه و ارتفاع صدا استفاده می کنیم. هر جا که می خواهیم یک بخش یا هجا از کلمه ای را اکسان گذاری کنیم، تکیه هجا را با شدت و قدرت بیشتری تلفظ می کنیم و هر جا که بخواهیم کلمه یا عبارتی را اکسان گذاری کنیم، آن کلمه یا عبارت را با صدای بلندتری تلفظ می کنیم.

در جملات شگفت انگیز و تعجبی اولویت آکسان گذاری بر روی مفعول جمله می باشد

مکث یا سکوت راه دیگری است که البته در اکسان گذاری روی تکیه هجا که بخشی از یک کلمه است، نمی تواند مورد استفاده قرار بگیرد و فقط در مورد تکیه کلام، یعنی جایی که ما یک کلمه و یا یک عبارت را اکسان گذاری می کنیم، استفاده می شود.

مکث یا سکوت هم می تواند قبل و هم بعد از تکیه کلام استفاده شود. این که مخاطب از کجا می فهمد که مکث، کلمه یا عبارت قبل از خودش را اکسان گذاری می کند و یا کلمه و عبارت بعد از خودش، بستگی به نحوه استفاده سخنران از سایر تکنیک های فن بیان و زبان بدن دارد. حتی می شود یک عبارت و یا کلمه ای که از نظر سخنران اهمیت بسیار کلیدی در انتقال معنا و پیام سخنرانی دارد را جهت اکسان گذاری مضاعف، هم قبل از آن و هم بعد از آن از سکوت یا مکث استفاده کرد.

تکیه

 به قسمتی از کلمه یا عبارت که از نظر آوایی نسبت به بخش های دیگر همان کلمه و یا عبارت و یا در تقابل با کلمه و عبارت دیگر از برجستگی آوایی برخوردار می شود، تکیه می گویند. به عبارت دیگر وقتی کلمه یا عبارتی را تلفظ می کنیم، همه هجاهایی که در آن هست به یک درجه از وضوح و برجستگی ادا نمی شود، بلکه یک یا چند هجا برجسته تر است و عبارت دیگر اکسان دارد. این صفت خاص بعضی از هجاها را که موجب انفکاک اجزای کلام از یکدیگر است در فارسی تکیه کلمه یا به اختصار تکیه می نامیم.

هجا

هجا از ترکیب یک مصوت با یک یا چند صامت به وجود می آید. بنابراین تعداد هجاها به تعداد مصوت هاست. در هر عبارت هر مقدار مصوت باشد همان مقدار نیز هجا وجود دارد.

هجاها که بنای شعر فارسی بر آن است از حیث کمیت دو نوع دارد که یکی را هجای بلند و یکی را هجای کوتاه می خوانیم.

حروف فارسی همگی ساکن و خاموشند(صامت) و با کمک حرکات یا حروف مصوت(صدادار) که عبارت از این شش علامت هستند (  َ   ِ   ُ   آ   اُ   ای) تلفظ می شوند.